Салықтар мен әлеуметтік төлемдер: қосымша жұмыс істейтін қызметкерлердің мәселелері

Қоса атқару жұмысы: қызметкердің табысынан салықтар мен әлеуметтік төлемдер

Бүгінде бір қызметкердің бірнеше жұмыс берушіде еңбек етуі жиі кездеседі. Мұндай жағдайда әр жұмыс беруші өз тарапынан қызметкердің табысынан жеке табыс салығын (ЖТС) есептеп, ұстап қалуға және әлеуметтік төлемдерді төлеуге міндетті. Бірақ қоса атқарушы қызметкердің табысына салық салу қалай жүзеге асырылады? Бұл туралы толығырақ баяндап өтеміз.

Қоса атқару жұмысы дегеніміз не?

«Қоса атқару» термині ҚР Еңбек кодексінде нақты анықталған. ҚР ЕК 1-бабы 56-тармақшасына сәйкес, қоса атқару – бұл қызметкердің:

• жүйелі түрде ақы төленетін;
• негізгі жұмыс уақытынан тыс атқаратын;
• еңбек шарты жасалуы міндетті жұмысы.

Қоса атқару түрлері

Қоса атқарудың екі түрі бар:

• «Сыртқы» – қызметкердің негізгі жұмыс берушісі бар, ал бұл ұйымға ол негізгі жұмысынан тыс уақытта жұмысқа келеді;
• «Ішкі» – қызметкердің негізгі жұмыс орны осы ұйымның өзінде, бірақ ол негізгі жұмысынан тыс уақытта осы жұмыс берушінің басқа жұмысын атқарады.

Екі жағдайда да еңбек шартында «қоса атқару» екені көрсетілуі тиіс. Бұл салық салу үшін маңызды.

Қоса атқарушы мен қызметтерді қоса атқару арасындағы айырмашылық

«Қоса атқару» мен «қызметтерді қоса атқару» ұғымдарын шатастырмау керек. Қызметтерді қоса атқару кезінде қызметкер негізгі жұмысымен қатар бос лауазымда жұмыс істейді, ал қоса атқаруда жұмыс уақыты есептеледі.

Қоса атқарушы қызметкерлермен жұмыс істеу

ҚР ЕК талаптарын орындау үшін, қоса атқарушыдан негізгі жұмыс орнынан анықтама алу қажет. Анықтамада қызметкердің жұмыс орны, лауазымы, еңбек жағдайлары көрсетілуі тиіс. Жалпы жұмыс уақыты шектен аспауы тиіс. Мысалы, егер қызметкер негізгі жұмыс орнында 8 сағат жұмыс істесе, екінші жұмыс беруші оған күніне 4 сағаттан артық жұмыс ұсына алмайды.

Қоса атқарушы табысына салық салу

Қоса атқарушының жалақысы есептелгеннен кейін, одан салықтар мен әлеуметтік төлемдер ұсталады. Әлеуметтік төлемдерге міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) және әлеуметтік зейнетақы жарналары (МЗЖ) кіреді.

МӘМС және ӘМС

2015 жылғы 16 қарашадағы №405-V «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» заңға сәйкес, қызметкер табысынан:

• ӘМС жарнасы – 3%;
• МӘМС жарнасы – 2% ұсталады.

ӘМС жарналары 10 АЕК шегінде әр жұмыс беруші үшін жеке есептеледі, ал МӘМС бойынша – қызметкердің барлық табыстарының жиынтығына.

МЗЖ және ҚМЗЖ

МЗЖ есептеу Әлеуметтік кодекстің 248-бабымен реттеледі. МЗЖ есептеу үшін алынатын айлық табыс 50 МЗП-тан аспауы тиіс. Қоса атқару бойынша жұмыс беруші МЗЖ-ны қызметкерге есептелген жалақыдан есептей алады.

Әлеуметтік аударымдар

Әлеуметтік аударымдар (ӘА) есептеу Әлеуметтік кодекстің 244-бабымен реттеледі. ӘА есептеу үшін табыс 7 МЗП-тан аспауы тиіс. Мөлшерлеме – 5%.

Әлеуметтік салық

Әлеуметтік салық (ӘС) жұмыс берушінің салықтық режиміне байланысты. Әр жұмыс беруші бөлек есептейді, ал мөлшерлеме 11% болып табылады.

ЖТС (ИПН) ұстап қалу

Қоса атқарушыға төленген табыстан ЖТС ұстау қажет. ЖТС мөлшерлемесі – 10%. Қоса атқарушылар үшін шегерімдерге МЗЖ мен МӘМС бойынша шегерімдер кіреді.

Қоса атқарушыны ресми рәсімдемеудің салдары

Қоса атқарушыны ресми рәсімдемеудің заңсыздығы ҚР ЕК 33-бабы 3-тармағын бұзуға әкеледі. Мұндай жағдайда айыппұлдар көзделеді, оның мөлшері бизнес түріне байланысты 30-150 АЕК аралығында болады.

Сондықтан қызметкерлердің құқықтарын қорғау және салық міндеттемелерін орындау үшін қоса атқарушыларды ресми рәсімдеу маңызды.