Қазақстанда мұрагерлік салығы: төлеу қажет пе және қашан жоқ?

Қазақстанда мұрагерлік салық бар ма?

Кейбір адамдар мұраға ие болған кезде «мұрагерлік салығын» төлеу қажет деп санайды. Бірақ бұл шындыққа жанаспайды. Қазақстанда мұрагерлер мұраға кіргенде салық төлемейді.

Мұрагерлік мүлікті сату жағдайында салық міндеттемелері

Егер мұрагер мұраға қалған жылжымайтын мүлікті сатуды жоспарласа, онда сату кезінде құн өсіміне (ИПН) салық төлеу қажеттілігі туындайды. Бұл міндеттеме мына екі шарт орындалған кезде ғана пайда болады:

• Меншік құқығы тіркелген сәттен бастап сату сәтіне дейін 1 жылдан аз уақыт өтсе;
• Сату құны тіркеу сәтінде мүлікке берілген бағадан жоғары болса.

Салық міндеттемелерінің туындау шарттары

Егер аталған шарттардың екеуі де орындалмаса немесе тек біреуі орындалса, онда мұрагер салық төлеуге міндетті емес. Мысалы:

• Егер құн өсімі болса, бірақ меншік құқығын тіркегеннен 1 жылдан көп уақыт өтсе, ИПН төлеу міндеті жоқ.
• Егер 1 жылдан аз уақыт өтсе, бірақ құн өсімі болмаса, ИПН төлеу де қажет емес.

Құн өсімінің анықтамасы

Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 331-бабына сәйкес, құн өсімінен түскен табыс – мүлікті өткізу бағасы мен меншік құқығы туған күнгі мүліктің нарықтық құны арасындағы оң айырмашылық болып табылады. Меншік құқығы туған күнгі нарықтық құн бағалау актісінің негізінде анықталады.

Бағалау актісін рәсімдеу

Мұрагер бағалау актісін кез келген бағалау компаниясынан тапсырыс беріп алуы тиіс. Егер нарықтық құн анықталмаса, онда салық органының мүлік салығын есептеу үшін айқындаған құны алынады.

Сату мерзімі мен салық төлеу тәртібі

Мұрагерлікке кіргеннен кейін, егер мұрагер мүлікті тез арада сатқысы келсе, меншік құқығын тіркеу күніне бағалау актісін рәсімдеу қажет. Назар аударыңыз: мұрагерлікке кіру күні мен пәтердің мұрагер атына тіркелген күні – әртүрлі күндер. Маңызды күн – пәтер «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының базасында мұрагер атына тіркелген күні.

Салық төлеу мерзімдері

Бағалау актісін алғаннан кейін пәтерді актіде көрсетілген құннан жоғары бағамен сатуға болады. Егер сату тіркеуден кейін 1 жылдан аз мерзімде өтсе, онда:

• Құн өсімінен 10% мөлшерінде ИПН төлеу қажет;
• Декларацияны келесі жылдың 15 қыркүйегіне дейін тапсыру керек.

Егер сату 1 жылдан көп уақыт өткен соң жүзеге асырылса, салық төлеу міндеті туындамайды.

Мысал арқылы түсіндіру

Мысалы, 2025 жылдың наурызында мұраға қалған пәтерге меншік құқығы тіркелді, құны 20 000 000 теңге. Мұрагер бағалау актісін рәсімдеді. 2025 жылдың сәуірінде мұрагер пәтерді 21 000 000 теңгеге сатты. Құн өсімі 1 000 000 теңге болды. Екі шарт орындалғандықтан, ИПН төлеу қажет:

• 1 000 000 * 10% = 100 000 теңге (2026 жылдың 25 қыркүйегіне дейін).

Декларацияны 2026 жылдың 15 қыркүйегіне дейін тапсыру қажет.

Бағалау актісінің маңызы

Егер мұрагер бағалау актісін рәсімдемесе, онда мүлік құны «Азаматтарға арналған үкімет» бағалайды, ол нарықтық бағадан төмен болуы мүмкін. Мысалы, 12 000 000 теңге. Осы жағдайда 1 жылдан аз уақыт ішінде сатылған жағдайда, мұрагер мынаны төлеуі тиіс:

• 20 000 000 – 12 000 000 = 8 000 000 теңге (құн өсімі);
• 8 000 000 * 10% = 800 000 теңге (ИПН).

Көріп отырғанымыздай, егер мұрагер пәтерді тез сатқысы келсе, бағалау актісін рәсімдеу оның мүддесіне сай келеді.

Нашли ошибку?