Капиталдық жөндеу: ғимараттың құнына жаңа өмір сыйлау

Ғимараттың күрделі жөндеуін есепте қалай көрсету керек?

Компанияның балансындағы ғимараттар мезгіл сайын жөндеуді қажет етеді. Бұл жөндеу тек ағымдағы жұмыстармен шектелмей, күрделі жөндеуді де қамтиды. Негізгі құралдарды жөндеуге жұмсалатын шығындарды бухгалтерлік есепте қалай көрсету қажет? Құрылыс-монтаж жұмыстарының (ҚМЖ) құны ғимараттың баланстық құнын арттыра ма? Талдап көрейік.

Күрделі және ағымдағы жөндеу: айырмашылықтар

Ғимараттың күрделі жөндеуі мен ағымдағы жөндеуі арасында айырмашылық бар. ҚР заңнамасы бұл терминдерге нақты анықтама бермейді, сондықтан олардың шекарасы шартты. Бухгалтерлік есеп тұрғысынан да бұл жөндеулердің айырмашылығы бар, бірақ ол бағалау пікіріне байланысты.

Негізгі құралдардың есебі

Негізгі құралдардың есебі ХҚЕС 16 «Негізгі құралдар» стандартына сәйкес жүргізіледі. Негізгі құралдар – бұл материалдық активтер, олар:

• өндіріс процесінде, тауарларды жеткізуде, қызмет көрсету үшін, жалға беруде немесе әкімшілік мақсатта пайдалану үшін арналған;
• белгілі бір уақыттан артық пайдалануға жоспарланған.

Негізгі құрал объектісінің бастапқы құны актив ретінде тек мына шарттар орындалғанда ғана есепке алынады:

• ұйым осы объектіге байланысты болашақта экономикалық пайда алады;
• объектінің бастапқы құнын сенімді бағалауға болады.

Күнделікті техникалық қызмет көрсету шығындары негізгі құралдардың баланстық құнына кірмейді, себебі олар пайда мен шығын құрамында танылады. Оларға мыналар жатады:

• қызмет көрсетуші қызметкерлердің еңбекақысы;
• шығын материалдарын сатып алу;
• ұсақ жинақтаушы бөлшектерді сатып алу.

Күрделі жөндеудің бухгалтерлік есебі

Күрделі жөндеу ағымдағы жөндеуден бухгалтерлік есепте ерекшеленеді. Күрделі жөндеу негізгі құралдардың жекелеген бөліктерін қалпына келтіруді білдіреді. Бұл жағдайда тозған конструкциялар мен бөлшектер жаңасына ауыстырылады. Негізгі құралдарға жасалған кейінгі күрделі салымдар тек экономикалық пайданың артуына әкелген жағдайда бастапқы құнды арттырады. Барлық басқа шығындар ағымдағы кезең шығыстары ретінде танылады.

Ағымдағы жөндеу ұсақ ақауларды жоюға бағытталған. Ол негізгі құралдарды жұмыс жағдайында ұстау үшін жүргізіледі.

Жөндеу шығындарының бухгалтерлік есебі

ХҚЕС бойынша негізгі құралдардың ағымдағы жөндеуіне байланысты барлық нақты шығындар ағымдағы шығындар ретінде танылады. Ал күрделі жөндеу шығындары объектінің құнын арттыруға жатады. Бұл сома кейін амортизациялық аударымдар түрінде компания шығыстарына қосылады.

Бухгалтерлік есеп шоттар жоспарына сәйкес, жөндеу шығындарының есебі үшін 2930 «Аяқталмаған құрылыс» шоты пайдаланылады. Бұл шотта мына шығындар есепке алынады:

• негізгі құралдарды салуға байланысты;
• инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде пайдалануға жоспарланған объектіні салуға байланысты.

Негізгі құралдарды күрделі жөндеу мен жаңғырту шығындарын көрсету үшін 2933 шоты қолданылады. Операциялар мынадай жазбалармен рәсімделеді:

• жөндеу және жаңғырту кезінде материалдар пайдаланылды: ДТ 2933 КТ 1310;
• ғимаратты жөндеуге қатысқан қызметкерлердің еңбекасы есептелді: ДТ 2933 КТ 3350;
• қызметкерлердің жалақысына салықтар мен әлеуметтік төлемдер есептелді: ДТ 2933 КТ ӘЖ, ӘС, МӘМС.

Материалдарды жөндеуге есептен шығару үшін мына құжаттар рәсімделеді:

• жөндеу сметасы;
• жөндеу кезінде құрылыс материалдарын пайдалану ведомосы;
• құрылыс материалдарын есептен шығару актісі.

Акт нысаны ҚР ҚМ-нің 20.12.2012 ж. № 562 бұйрығымен бекітілген. Акт комиссия мүшелерімен қол қойылып, компания басшысымен бекітіледі.

Содан соң ғимараттардың құнын күрделі жөндеу сомасына арттыру жөнінде жазба жасалады: ДТ 2410 (ғимарат) КТ 2933.

Күрделі жөндеу шығындарының салық есебі

Салық есебінде негізгі құралдар «бекітілген активтер» санатына жатады. ҚР СК 266-бабы 1-тармағы 1) тармақшасына сәйкес бекітілген активтерге негізгі құралдар, инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер жатады. ҚР СК 272-бабына сәйкес кейінгі шығындар – бұл бекітілген активтерге қатысты пайдалануға, жөндеуге, реконструкцияға, жаңғыртуға және күтіп-ұстауға байланысты шығындар.

Бухгалтерлік есепте бекітілген активтердің баланстық құнын арттыруға жататын кейінгі шығындар тиісті актив түрінің құндық балансын ұлғайтады. Осылайша, салық есебінде ғимараттың күрделі жөндеу құны оның (бекітілген активтің) баланстық құнын арттырады.

Қорытынды

Ғимараттардың күрделі жөндеу шығындарының есебі күрделі тақырып. Бұл сома кейін амортизациялық аударымдар арқылы КТС бойынша шегерімдерге әсер етеді, сондықтан есептегі қателіктер айтарлықтай айыппұлдарға әкелуі мүмкін.

Нашли ошибку?